Czy znacie pisarzy z Islandii?

Park Thingvellir to cudo Islandii, nie tylko ze względów geograficznych i geologicznych, bo leży na granicy płyty tektonicznej północnoamerykańskiej i euroazjatyckiej, ale jest to uświęcone historycznie miejsce dla Islandczyków. Tu na uskoku między dwoma kontynentami od 930 roku obradował islandzki parlament Althing. O tym niezwykłym miejscu napiszę innym razem. Gdy jechałyśmy tamtędy, kłócąc się niemiłosiernie, gdzie się zatrzymać, a gdzie nie, słynną drogą nr 1, zjechałyśmy na skrzyżowaniu do Mosfellbar, a potem do Gljufrasteinn- Domu- Muzeum islandzkiego Noblisty. Tego dnia pogoda nas nie rozpieszczała, strasznie zimno i wietrznie. Miło było spędzić porę deseru w domu urządzonym z tak niezwykle wysublimowanym smakiem. Poniżej przy wejściu w recepcji.

Zdjęć nie można było robić w srodku.

Islandzki pisarz, myśliciel, wielki humanista laureat literackiej Nagrody Nobla Halldor Laxness zamieszkiwał tam z rodziną od czasów powojennych do swojej śmierci w 1998 roku. Żył prawie cały XX wiek. Wyczytałam, że w 1958 roku na zaproszenie ZLP pisarz przebywał 10 dni w Polsce i był bardzo szczęśliwy widząc wiele swoich powieści przetłumaczonych na język polski. Z pewnością ówczesny rząd Polski doceniał socjalistyczne, nawet komunizujące zainteresowania pisarza, jego aktywny udział w organizacji Nagrody Pokoju, która była radzieckim pomysłem. Pisarz jako wybitny intelektualista, błądzący humanista przeżywał różne osobliwe epizody w swoim życiu. Też katolicyzm. Chciał nawet nawracać swoich luterańskich ziomków na katolicyzm, ale mu skutecznie przeszło po pobycie w klasztorze. Mieszkał w wielu krajach, mówił kilkoma językami, czerpał różne prądy filozoficzne. Był naprawdę znakomitością intelektualną na cały XX wiek. Parę lat po wizycie w Polsce z rewizytą pojechał wiceprezes ZLP profesor Stanisław Helsztyński. Tak w broszurze ZLP nr 34/1977 opisywał dom, który ja widziałam po 60 latach od tamtej wizyty, „piętrowy dom z jednym szerokim oknem na parterze, dwoma na piętrze stoi samotnie na pustkowiu, bez drzew i ogrodzeń na tle spłaszczonych czarnych pagórków. Opodal płynie strumień górski, cicho toczący się po kamiennym korycie. Bazaltowe głazy, jaśniejący i kręty nurt. Po obu jego brzegach aż do podnóża gór nieurodzajne rozłogi lawy, jakby wielkie kretowisko z lekka porośnięte mizernym mchem.” Taki sam i teraz, prosty, biały, tylko basen przybył i drzewa.

W tym 1977 roku nawet zorganizowano w Polsce uroczystą konferencję z okazji Jego 75.Urodzin. Gdy córka zaczęła jeździć do Islandii, a kraj i obyczaje tam panujące, zaczęły jej się nadzwyczajnie podobać, pomyślałam, żeby również czasowo pomieszkać. Miałam ochotę poznać ten dziwny, bardzo nieprawdopodobny i daleki wikingowy kraj. Zaczęłam czytać islandzką literaturę, kryminały przerażały, obyczajowe powieści też były typu noir, szczególnie Wyspa. Z przyjemnością przeszłam do Nagrody Nobla. Okazało się, że mają tylko jednego laureata tej Nagrody, z 1955 roku. Wypożyczałam wszystkie książki tego autora, a kilka zamówiłam na allegro. Zaczęłam czytać systemowo po kolei. Czasami zaczynałam, zostawiałam, wracałam, bo większość powieści wymagała skupienia, przemyślenia, sprawdzania faktów. Duszpasterstwo koło lodowca, od tego się zaczęło, bo kupiłam za całe 7 zł. Powieść z typu realizmu magicznego, pisana chyba pod wpływem literatury iberoamerykańskiej. Jakby trochę baśniowa groteska i żart. Akcja rozgrywa się w latach 50, ale ludzie tam przedstawieni żyją jak kiedyś, kilkaset lat temu i po pogańsku tłumaczą swoje uczynki i postępowania. Przedstawiciel biskupa sprawdza stopień wiary gdzieś w pobliżu lodowca. Jak u jezuitów. Jest i polski element- Prince polo! Batonik popularny w Islandii od lat 50, synonim luksusu w tamtych czasach, a obecnie nostalgiczna słodycz dawnego dzieciństwa. Czysty ton ma autobiograficzne elementy, to bardzo żartobliwa, szczera i nostalgiczna opowieść. Od tego powinnam zacząć. Czyta się z ogromnym niedowierzaniem i melancholią. Dzieciństwo pisarza było takie prostolinijne, czyste, moralnie szczere. Najprostsze zasady życia. Fotograficzna relacja sprzed 100 lat, jak historyczna ballada, tragikomiczna bajka z morałem, to ich saga. Wielość szczegółów, bohaterów i sytuacji. Czytam ją teraz będąc w Islandii i widzę te torfowe domki wszędzie, a aura przecież tak samo ciężka jak kiedyś. Okrutna przyroda kształtowała życie Islandczyków i widać to w epopei-powieści Niezależni- Saga islandzkiej doliny, tu pisarz pewnie pod wpływem Hemingway`a.

Zbyt wiele okrucieństwa dla mnie. Nawet nie próbowałam maltretować się tym zawziętym bohaterem o imieniu Bijartur, który swojej ciężarnej żonie odmawia jedzenia. Salka valka, tytuł bez czytania brzmi jak powieść zaangażowana. Przekształcił ją nawet na film w Hollywood. W innym grała Greta Garbo, bo epizod hollywoodzki również pisarz zaliczył. Dzwon Islandii to dużo historii z czasów panowania Duńczyków i innych skandynawskich nacji. Epicki dramat. Życie setkami lat trwało, ciężkie nie tylko z powodu przyrody, ale kary za przewinienia również były pełne okrucieństwa. Czytam go nadal. U pisarza i z jego okien,

Pisarzowi zdarzało się być bardzo kontrowersyjnym, nawet w swoim kraju nie akceptowano jego pisarskich neologizmów, bo tam język stoi na piedestale. Był przekonany o swojej wielkości, nagroda Nobla stała się tego ukoronowaniem. Długie życie w kolejnych latach pokazało ogromną złożoność jego osobowości, indywidualność, utrwaliło literacki autorytet i krajową znakomitość.

Przebywanie w jego domu jakby osmotycznie mnie przeniknęło:)) i pomyślałam o jeszcze wielkich wyzwaniach dla siebie.

Uwielbiam odwiedzać domy pisarzy i patrzeć na ich biblioteki, piękne obrazy i dawne maszyny do pisania. Może zainteresuje Was Halldor Kiljan Laxness? Polecam.